Na początku października grupa wolontariuszy Stowarzyszenia Odra-Niemen oraz Fundacji Dunajec i Towarzystwa Miłośników Wilna i Ziemi Wileńskiej, wyleciała na 10 dni do Gruzji, gdzie realizowany był projekt „Ratujemy polskie groby w Tbilisi” współfinansowany ze środków Instytut Polonika z Programu “Polskie dziedzictwo kulturowe za granicą – wolontariat. Edycja 2022”. Uczestnicy wyprawy pochodzili z różnych stron Polski.
Przed wylotem z Polski za cel postawiliśmy sobie renowację sześciu polskich nagrobków i na taką ilość został rozpisany projekt, na który otrzymaliśmy dofinansowanie. Po pierwszej wizycie na cmentarzu część z nas zaczęła nieśmiało mówić, że jeżeli pogoda nie pokrzyżuje nam szyków, to uda nam się nie tylko wykonać założony cel, ale zrobić także coś więcej. Grupa wolontariuszy była wszak spora, a chęci do pracy co najmniej tak samo duże. Optymistyczne plany przytomnie odłożyliśmy jednak na bok, skupiając się na powierzonym nam zadaniu.
Cmentarz Kukijski położony jest na stoku wzgórza Machata, więc wykonywanym pracom towarzyszyły cudowne widoki na panoramę Tbilisi. Te najwyraźniej dodawały nam sił, ponieważ już drugiego bądź trzeciego dnia prac udało nam się stwierdzić, że uda się zrealizować optymistyczne cele i wyremontować więcej nagrobków niż zakładaliśmy. Ostatecznie wykonane prace zakończyliśmy na jedenastu odrestaurowanych miejscach pamięci. To pokazuje nie tylko, że chęć do wykonywanej pracy była, ale także, że na miejscu panowała świetna atmosfera, która jest niezbędna podczas wyjazdów na wolontariat.
Groby Polaków na cmentarzu Kuki
Wśród nagrobków, które objęliśmy renowacją największa część pochodziła z przełomu XIX i XX wieku. Spoczywa w nich bardzo szeroki przekrój społeczeństwa. Na pewno bardzo wyjątkowe były prace nad wspólną mogiłą Bolka oraz Wiktusi (zachowujemy zdrobniałą pisownię, która widnieje na płytach) Lubańskich – rodzeństwa dzieci, które nie przeżyło nawet roku. Kilkadziesiąt metrów dalej znajdował się nagrobek osoby z tej samej rodziny – najprawdopodobniej ich ojca Adolfa, którym także się zajęliśmy. Ten zmarł kilka lat po utracie potomstwa. Uporzątkowaliśmy także mogiłę księdza Maksymiliana Orłowskiego (zm. 1891), który był budowniczym kościoła św. Piotra i Pawła w Tbilisi. Świątynia znajduje się nieopodal cmentarza, na którym wykonywaliśmy prace, a zbudowana została ze składek polskich zesłańców, którzy trafili do obecnej stolicy Gruzji.
Wśród spoczywających tam Polaków odnaleźliśmy groby między innymi trzech polskich inżynierów górniczych – Józefa Arkadiusza Szmideckiego (zm. 1908), Klemensa Ruciewicza (zm. 1911) oraz Bronisława Stebelskiego (zm. 1914). Kolejnym z ciekawych miejsc, było miejsce pochówku żony Stanisława Przybyszewskiego – Dagny, która z pochodzenia była Norweżką.
Wśród 90 zachowanych polskich mogił na Cmentarzu Kukijskim przekrój społeczeństwa jest bardzo duży – od dzieci, poprzez ojca, który przeszedł wielką tragedię czy księdza, który wykonał wielką pracę w budowie kościoła po poetę, którego życie połączyła z imigrantką z innego kraju. O różnorodności może świadczyć także fakt, że inskrypcje na nagrobkach są pisane w trzech językach – polskim, gruzińskim oraz rosyjskim.
W ostatnich dniach prac do naszej ekipy dołączyli również młodzi wolontariusze mieszkający w Tbilisi oraz Ojciec Paweł Dyl, szef misji kamiliańskiej w Tbilisi. Razem na wszystkich polskich grobach, które zlokalizowaliśmy , zawiesiliśmy biało-czerwone opaski.
Podsumowanie
W sumie nasza grupa spędziła 10 dni w Gruzji, w Tbilisi, w tym 8 dni pracowaliśmy na Cmentarzu Kukijskim. Zaangażowanych w prace porządkowe było 11 wolontariuszy z Polski oraz 10 ze społeczności lokalnej. Podczas wyjazdu zostało przeprowadzone szkolenie dla wolontariuszy projektu, Uporządkowaliśmy części 1 nekropolii w Gruzji. Łącznie odnowiliśmy 11 miejsc, w których pochowani byli Polacy. W projekcie wzięło udział dwóch partnerów pozarządowych byli to: Fundacji Dunajec i Towarzystwa Miłośników Wilna i Ziemi Wileńskiej.
Miejsca przed rozpoczęciem prac
Miejsca po zakończeniu prac porządkowych
Współfinansowanie projektu
Projekt „Ratujemy polskie groby w Tbilisi” współfinansowany ze środków Instytut Polonika z Programu “Polskie dziedzictwo kulturowe za granicą – wolontariat. Edycja 2022”. Wartość całkowita wyniosła 42 300,00 PLN wartość dofinansowania 31 300,00 PLN
