W połowie września grupa wolontariuszy Stowarzyszenia Odra-Niemen wyleciała na 15 dni do Gruzji, gdzie realizowany był projekt „Ratujemy polskie groby w Tbilisi” współfinansowany ze środków Instytut Polonika z Programu “Polskie dziedzictwo kulturowe za granicą – wolontariat. Edycja 2023”. Uczestnicy wyprawy pochodzili z różnych stron Polski.
Przygotowania
Projekt zaczął się od wytypowania w śród zgłoszeń najbardziej zaangażowanych osobób w działania społeczne z różnych części Polski. Ostatecznie na projekt pojechała trójka wolontariuszy z Wrocławia oraz wytypowani przez partnerów wolontariusze z Wielkopolski, Mazowsza, Małopolski i z woj. Podkarpackiego. Następnie przygotowaliśmy listę niezbędnych narzędzi do prac na cmentarzu i dokonaliśmy ich zakupu. Nie wszystkie narzędzia, typu miotły, grabie czy materiały jak cement i żwir mogły być przetransportowane drogą lotniczą, więc przygotowaliśmy również listę takich rzeczy, a już na miejscu po wstępnych oględzinach dokupiliśmy brakujące materiały. Dzięki wcześniej zdobytym kontaktom udało się zorganizować nocleg w domu w niedalekiej odległości od miejsca przeprowadzonych prac. Zaplonowaliśmy również kwestie wyżywienia oraz transportu na miejsce.
W Tbilisi
Do Tbilisi dotarliśmy i zakwaterowaliśmy się w godzinach nocnych. Pierwszego dnia dokonaliśmy wizji lokalnej na cmentarzu i przygotowaliśmy szczegółowy plan prac na kolejne dni. Wytypowaliśmy pierwsze miejsca do renowacji i przydzieliliśmy odpowiednio do posiadanych umiejętności prace. Sporządzimy również dokumentację fotograficzną stanu zastanego wybranych miejsc na cmentarzu. Zaplanowaliśmy też zakup brakujących narzędzi. W każdym kolejnym dniu w kilkuosobowych grupach wolontariusze, pod okiem koordynatora, wykonywali przydzielone im zadania. Prace trwały od rana do późnego popołudnia. W miarę postępu prac i rozwoju sytuacji odnajdowaliśmy kolejne nagrobki Polaków, które następnie odnawialiśmy. W ostatni dzień dokonaliśmy dokumentację zdjęciową przeprowadzonych prac. Podczas pobytu, dzięki spotkaniom z miejscowymi Polakami, m.in. profesor uniwersytetu w Tbilisi Pani Marii Filinie, poznaliśmy wiele ważnych aspektów Polskich śladów w Tbilisi. Otrzymaliśmy dedykowane książki autorstwa Pani profesor o losach Polaków na Kaukazie oraz o współczesnej działalności środowiska polonijnego. Po zakończeniu prac cała grupa udała się na lotnisko W Tbilisi skąd przelecieliśmy do Warszawy, a następnie każdy z wolontariuszy wrócił do swojego miejsca zamieszkania.
Groby Polaków na cmentarzu Kuki
Wśród nagrobków, które objęliśmy renowacją największa część pochodziła z przełomu XIX i XX wieku. Spoczywa w nich bardzo szeroki przekrój społeczeństwa.
Wśród 90 zachowanych polskich mogił na Cmentarzu Kukijskim przekrój społeczeństwa jest bardzo duży – od dzieci, poprzez ojca, który przeszedł wielką tragedię czy księdza, który wykonał ogromną pracę w budowie kościoła po urzędników państwowych, wojskowych i rewolucjonistów, którzy zostali tu zesłani przez carskie władze. różnorodności może świadczyć także fakt, że inskrypcje na nagrobkach są pisane w trzech językach – polskim, gruzińskim oraz rosyjskim.
W ostatnich dniach prac do naszej ekipy dołączyli również młodzi wolontariusze z Polskiej szkoły w Tbilisi oraz wolontariusze z misji Kamilianów, której szefem jest Ojciec Paweł Dyl, Razem na wszystkich polskich grobach, które zlokalizowaliśmy , zawiesiliśmy biało-czerwone opaski. Towarzyszył nam na cmentarzu również Polak urodzony w Gruzji Mikołaj Kozłowski oraz Nodari – miejscowy Asyryjczyk.
Podsumowanie
W sumie nasza grupa spędziła 15 dni w Tbilisi, w tym 12 dni pracowaliśmy na Cmentarzu Kukijskim. Zaangażowanych w prace porządkowe było 8 wolontariuszy z Polski oraz kilkunastu ze społeczności lokalnej. Podczas wyjazdu zostało przeprowadzone szkolenie dla wolontariuszy projektu, Uporządkowaliśmy części 1 nekropolii w Gruzji. Łącznie odnowiliśmy 15 miejsc, w których pochowani byli Polacy. W projekcie wzięło udział dwóch partnerów pozarządowych Z oddziału wielkopolskiego Odra Niemen oraz Oddziału Mazowieckiego Odra Niemen.
W wyniku przyjazdu na cmentarz w Tbilisi w 2022 i 2023 roku, wolontariusze stowarzyszenia uporządkowali łącznie 30 grobów. Odszukana została ich ponad setka. Poznano przedstawicieli Polonii w Tbilisi. Na co dzień o nagrobki dba grupa uczniów polskiej szkoły im. Św. Królowej Jadwigi w Tbilisi na czele z panią dyrektor Nukri Gabunia. Swój udział w upamiętnieniu miejsca mają także przedstawiciele Ambasady RP w Tbilisi. Nad wszystkim czuwa społeczny opiekun cmentarza – niezwykły Nodarij.
Miejsca przed rozpoczęciem prac
Miejsca po zakończeniu prac porządkowych
Promocja projektu
Projekt ten na bieżącą był promowany i relacjonowany w mediach społecznościowych Stowarzyszenia Odra Niemen. Posty z relacji prac na cmentarzu Kuki w Tbilisy cieszyły się wysoką aktywnością oraz dużymi zasięgami odbiorców. Poniżej linki do wybranych wpisów:
Post 1, Post 2, Post 3, Post 4, Post 5
Artykuł na portlu Ponad Granicami
Na koniec projektu TVP Rzeszów opublikowało reportaż o Polakach w Gruzji w tym znaczna część poświęcona została projektowi porządkowania cmentarza na Kukii.
Polskie ślady w Gruzji
Współfinansowanie projektu
Projekt „Ratujemy polskie groby w Tbilisi” współfinansowany ze środków Instytut Polonika z Programu “Polskie dziedzictwo kulturowe za granicą – wolontariat. Edycja 2023”. Wartość całkowita wyniosła 61 200,00 PLN wartość dofinansowania 55000,00 PLN
