Operacja Ostra Brama

Operacja „Ostra Brama” (7–13 lipca 1944) realizowana była w ramach akcji „Burza” – ogólnokrajowego powstania, zorganizowanego pod względem militarnym przeciwko Niemcom, a w sensie politycznym skierowanego przeciw Rosji.

Plan operacji polegał na uderzeniu siłami dwóch okręgów Armii Krajowej (wileńskiego i nowogródzkiego) na Wilno, zdobycie go i przyjęcie przez Polaków sił rosyjskich z pozycji gospodarza.

Siły AK, dowodzone przez komendanta obszaru północno-wschodniego płk. Aleksandra Wilka-Krzyżanowskiego, liczyły ok. 5 tys. żołnierzy, rosnąc w miarę upływu walk do blisko 12 tys. Garnizon niemiecki obliczono na 20–30 tys.

W nocy z 6 na 7 lipca Polacy zaatakowali miasto od południa i południowego wschodu. Do szturmu szybko dołączyły się jednostki armii sowieckiej. Po wyzwoleniu 13 lipca Wilno, którego mieszkańcy spontanicznie i z radością wywieszali biało-czerwone flagi, na krótko było pod polską władzą administracyjną.

Rosjanie zmusili polskie wojsko do przegrupowania się na skraj Puszczy Rudnickiej, a dowódców AK zaproszono 16 lipca na rozmowy dotyczące dozbrojenia Polaków. Oficerowie, w tym płk Wilk-Krzyżanowski, zostali podstępnie aresztowani i osadzeni w sowieckim więzieniu.

Ostatnią bitwą o polską Wileńszczyznę było starcie z Armią Czerwoną pod Surokontami, w którym zginął m.in. ppłk. Maciej Kalenkiewicz „Kotwicz”.

źródło Instytut Pamięci Narodowej